Kerstgewaden met het leven van Maria

Deze gewaden gedragen tijdens de kerstvieringen tonen het leven van Maria. Op het kazuifel staan de annunciatie, de ontmoeting tussen Maria en haar nicht Elisabeth en de geboorte van Jezus afgebeeld. De dalmatiek verbeeld echter het leven van Maria voor de geboorte van Christus. Hoewel Kerstmis een belangrijke christelijke feestdag is, staat de geboorte maar vrij beknopt in het evangelie van Mattheüs (Mattheüs 1, 18-25) en Lucas (Lucas 2, 1-20) opgetekend. Ook over het leven van Maria is er in het Nieuwe Testament weinig terug te vinden.

De afwezigheid van haar geschiedenis en het ontbreken van een uitgebreid verslag over de geboorte van Christus zorgden al snel voor aanvullende verhalen. Het oudste schriftelijke verhaal is terug te vinden in het proto-evangelie van Jakobus (midden 2de eeuw). Deze tekst is een apocrief geschrift, niet deel uitmakend van het evangelie zelf, maar behorend tot de erkende heilige geschrift en. Het proto-evangelie gaat dieper in op het leven en de jeugd van Maria en de geboorte van Jezus. Vooral in Oosten hadden deze teksten groot aanzien.

Over de positie van Maria werd doorheen de christelijke geschiedenis meermaals gediscussieerd. Tijdens het Concilie van Efeze in 431 werd het dogma aangenomen dat Maria niet enkel moeder van Jezus (als mens), maar ook de moeder van God is. Maar hoe kan de Kerk verklaren dat God geboren is uit een mens? En wat dan met de erfzonde?

In de 9de eeuw werd het ‘Feest van de Ontvangenis van Maria’ of de verwekking van Maria in het Oosten ingevoerd. Vanaf de 12de eeuw laaide de strijdvraag of Maria nog bevlekt was met de erfzonde hevig op. Als Maria besmet zou zijn met de erfzonde, en Christus als mens geboren is, dan zou Hij deze zonde ook meegekregen moeten hebben. Maria zou dus gevrijwaard of ‘onbevlekt’ moeten zijn. Maar vanaf welk moment? Lang werd aangenomen dat ze verlost was sinds haar geboorte. Maar de Kerk zegt dat de mens begint ‘te zijn’ vanaf de conceptie. De Onbevlekte Ontvangenis van Maria moet dus vóór haar geboorte, bij de conceptie, hebben plaatsgevonden. In 1854 werd het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria door paus Pius IX afgekondigd. De feestdag werd ingesteld op 8 december, negen maanden voor 8 september, de eigenlijke geboorte van Maria.

Het proto-evangelie had in de 15de en 16de eeuw heel wat nawerking in de religieuze kunst.

Het proto-evangelie van Jakobus vertelt uitgebreid over de geboorte van Maria. Haar ouders, Joachim en Anna, konden niet zwanger raken. Toen Joachim een offer in de tempel wilde brengen, werd hem dat verboden door de priester. Hij had namelijk nog geen kinderen verwekt. Joachim vluchtte naar de woestijn. Zijn vrouw Anna bleef bedroefd achter. Na een periode van rouw ging Anna onder een laurierboom zitten, en bad tot God. Plots verscheen er een engel. Hij zei tot haar: “Anna, Anna, de Heer heeft jouw gebed verhoord. Jij zult ontvangen en baren en heel de wereld zal over jouw nakomelingschap spreken.” Ook Joachim had deze boodschap gekregen. Blij van dit nieuws ontmoetten Anna en Joachim elkaar aan de Gouden Poort in Jeruzalem. Negen maanden later werd hun kind, Maria, geboren.

Op de dalmatiek van deze kerstgewaden zijn zowel het kraambed, als de vroedvrouw die aanwezig was bij de geboorte afgebeeld.