Maurice
Je waant je in hemelse sferen als je in deze charmante 15de-eeuwse kapel in het hartje van Antwerpen pauzeert met een lekkere koffie.
Godshuiskapel
De Sint-Annakapel dateert uit het begin van de 15de eeuw en is een eenvoudig, gotisch zaalkerkje uit baksteen met een natuurstenen gevel. Ze maakt deel uit van het Sint-Annagodshuis, dat in 1405 opgericht was op initiatief van weduwe Elisabeth Haeys. In deze liefdadigheidsinstelling vonden aanvankelijk zes oude en verarmde vrouwtjes een onderkomen. Zij woonden tot aan hun dood in piepkleine huisjes achter de kapel en werden er voorzien van kleding, voedsel en zakgeld. Een inwonende meid stond in voor de verzorging van de bewoners en een kleine bleekweide liet enige economische activiteit toe. Het dagelijks leven in het godshuis werd geregeld volgens strikte voorschriften. De inwoonsters moesten elke dag een avondklok respecteren en mochten geen mensen ontvangen die niet in het godshuis woonden. Ook waren ze verplicht om elke dag aanwezig te zijn in de kapel wanneer de mis gelezen werd, en 's avonds wanneer het lof aan Onze-Lieve-Vrouw opgedragen werd, en deze van begin tot eind te volgen.
Gouden tijden
Het ging het Sint-Annagodshuis voor de wind: het inwoneraantal was tegen de 17de eeuw opgelopen tot elf waardoor uitbreidingswerken noodzakelijk waren. In dezelfde periode werden ook kosten gemaakt voor het verfraaien van de kapel. Ze kreeg een nieuwe, monumentale poortomlijsting in blauwe hardsteen, bekroond met een beeld van Sint-Anna-ten-Drieën dat nu echter verdwenen is. Ook het interieur werd opgesmukt: er werd geïnvesteerd in kostbare liturgische voorwerpen en de muren werden getooid met beelden en schilderijen van Antwerpse meesters als Jan Cossiers en Jan Erasmus Quellinus.
Van catechismusles...
In de jaren 1820 vonden nog grote verbouwingswerken plaats in het godshuis. De huisjes voor de bewoners werden uitgebreid en het spitsboogvenster in de zuidgevel van de kapel werd aanzienlijk vergroot. Niet veel later werd de Sint-Annakapel onttrokken aan de eredienst. De ene nieuwe invulling volgde de andere op: ruimte voor de catechismusles, atelier van beeldhouwer Frans Joris (1851-1914), boekenmagazijn van de huidige Erfgoedbibliotheek, melkerij, winkelruimte voor lampenkappen en diverse restaurants.
...tot koffiebar
Als voormalige instelling voor armenzorg behoort het Sint-Annagodshuis met de kapel tot de eigendommen van het OCMW. De kapel wordt echter verhuurd en doet tegenwoordig dienst als ontbijt- en lunchbar Maurice van Véronique Leysen, in samenwerking met Dille & Kamille. Tijdens de verbouwingswerken werd vooral ingezet op de puurheid van de kapel. Hiervoor werd aan het interieur, dat in de loop van de tijd van haar afwerking ontdaan was en waar een mezzanine was ingebracht, nagenoeg niets gewijzigd. De enorme ramen en het plafond van 9 meter hoog creëren een bijzondere, lichte sfeer. Het terras is gelegen op de binnenplaats van het voormalige godshuis en vormt een oase van rust in de levendige binnenstad.
Bronnen
Meukens, M. & Van Borm, S., "Bouwhistorisch onderzoek", in De Cock, A. e.a., Interdisciplinair onderzoeksproject Sint-Annagodshuis - Dille & Kamille, Universiteit Antwerpen, 2019, onuitgegeven studie.
Andere herbestemde kerken
Cultuurhuis Den Dries
De neogotische kapel vormt samen met het nieuwe moderne dienstengebouw een kleinschalig cultuurhuis.
Elzenveld hotel en seminarie
Het Sint-Elisabethgasthuis werd gedeeltelijk gesloopt voor de bouw van het huidige Sint-Elisabethziekenhuis; de resterende gebouwen werden ingericht als congrescentrum en hotel. Overnachten doe je er in een oase van rust en middeleeuwse schoonheid.
Quay Place
In dit pilootproject van The Churches Conservation Trust kan je volop genieten van het erfgoed en weer helemaal tot rust komen.