Een toekomst voor je gebouw
Vandaag wordt er steeds meer nagedacht over de toekomst van het kerkgebouw. Naast de liturgische functie zijn ook andere gebruiksmogelijkheden denkbaar. De toekomst van kerkgebouwen gaat van gedeeld gebruik over bibliotheken, circusscholen en supermarkten. Maar hoe pak je die transformatie precies aan? Het Platform Toekomst Parochiekerken helpt je op weg.
Platform Toekomst Parochiekerken
Het Platform Toekomst Parochiekerken is een samenwerkingsverband tussen VVSG en PARCUM, en stimuleert nieuwe invullingen voor parochiekerken waar het liturgisch gebruik afneemt of stopt. Het Platform Toekomst Parochiekerken ondersteunt lokale besturen en kerkbesturen bij het opmaken van kerkenbeleidsplannen en het op weg zetten bij het neven- of herbestemmen van parochiekerken.
Het kerkenbeleidsplan als basis
Nadenken over de toekomst van je kerkgebouw begint altijd bij een kerkenbeleidsplan. In een kerkenbeleidsplan leg je vast wat de toekomst voor elke kerk in jouw gemeente zal zijn. Het gemeentebestuur en de kerkbesturen stellen dit plan op in nauw overleg met elkaar. Als kerk- of gemeentebestuur moet je een kerkenbeleidsplan kunnen voorleggen om in aanmerking te komen voor subsidies voor restauratiewerken aan je kerkgebouw.
Aan de slag met een kerkenbeleidsplan
Ga je van start met het opstellen van een kerkenbeleidsplan? Wij loodsen je stap voor stap doorheen het proces.
Maak je plannen werkelijkheid
Heb je een goedgekeurd kerkenbeleidsplan? Dan moet je die plannen in werkelijkheid omzetten. Zo ga je te werk.
Van kerk naar ...?
Met de nieuwe invulling van een kerkgebouw kan je alle kanten op. Er zijn verschillende gebruiksmogelijkheden. Die kunnen een beperkte invloed hebben of net heel ingrijpend zijn. Je kan ervoor kiezen de liturgische functie te behouden en het gebouw op te delen. Of je kan de kerk herbestemmen en een volledig nieuwe functie geven. De Vlaamse bisschoppen legden daarom enkele definities vast. Wil je weten wat valorisatie, medegebruik, nevenbestemming of herbestemming precies inhoudt? Lees dan de onderstaande definities. Ze werden vastgelegd door de bisschoppen.
PAROCHIEKERK
De parochiekerk is het huis van een plaatselijke geloofsgemeenschap die deel uitmaakt van de katholieke Kerk. De parochiekerk staat ter beschikking van deze plaatselijke geloofsgemeenschap, op de eerste plaats voor gebed, bezinning, liturgie en sacramentele vieringen. De plaatselijke geloofsgemeenschap kan de parochiekerk ook gebruiken voor andere pastorale activiteiten, bijvoorbeeld voor catechese of diaconie.
VALORISATIE
Onder valorisatie verstaan we initiatieven die, met respect voor het normale gebruik van de parochiekerk, de betekenis van het kerkgebouw in al zijn aspecten kunnen versterken en bevorderen (religieus en cultureel, historisch en kunsthistorisch, architecturaal en landschappelijk). We denken bijvoorbeeld aan een occasioneel en passend gebruik van het kerkgebouw voor kunsthistorische rondleidingen, concerten, voordrachten, conferenties of tijdelijke tentoonstellingen.
MEDEGEBRUIK
Hiermee bedoelen we de terbeschikkingstelling van het kerkgebouw voor religieuze activiteiten van andere katholieke of christelijke geloofsgemeenschappen.
NEVENBESTEMMING
Wanneer een parochiekerk nog wel voor religieuze activiteiten gebruikt wordt, maar te groot is voor de plaatselijke geloofsgemeenschap, kan men een nevenbestemming overwegen. We maken een onderscheid tussen multifunctioneel en gedeeld gebruik:
Multifunctioneel gebruik: is een nevenbestemming in de tijd. Het betekent dat het kerkgebouw occasioneel, buiten de uren van de religieuze activiteiten, voor andere doeleinden of door andere instanties gebruikt kan worden.
Gedeeld gebruik: is een nevenbestemming in de ruimte. Het betekent dat het kerkgebouw architecturaal zodanig wordt heringericht dat er een nieuwe en kleinere liturgische ruimte ontstaat, met daarnaast ruimte voor een of meerdere lokalen die, op een permanente basis, een andere bestemming kunnen krijgen. Gedeeld gebruik veronderstelt dus dat de liturgische ruimte en de andere ruimtes bouwkundig volledig van elkaar gescheiden zijn, zodat een gedeeld gebruik mogelijk wordt zonder dat de afzonderlijke activiteiten elkaar hinderen of doorkruisen.
HERBESTEMMING
Wanneer een parochiekerk niet meer voor religieuze activiteiten in aanmerking komt, kan zij definitief aan de eredienst onttrokken worden en een nieuwe functie krijgen. Daarvoor moet de voorgeschreven kerkrechtelijke procedure gevolgd worden. Alleen de bisschop kan beslissen om een parochiekerk definitief aan de eredienst te onttrekken.
Om je op weg te helpen, verzamelden we meer dan honderd inspirerende voorbeelden uit binnen- en buitenland.
Champing: Bed en Bar Tolomeus Kaaskerke
Kamperen in de kerk? Het kan voor het eerst in België in het West-Vlaamse Kaaskerke (Diksmuide). Daar werd de Sint-Bartholomeuskerk tijdelijk omgetoverd tot een gezellige kampeerplek waar je met een groep van 12 personen kan slapen, eten, spelen én films kijken.
Sint-Jan-Baptistkerk: sporten in de zijbeuk
Turnen in de kerk? Het kan sinds 2022 in de Sint-Jan-Baptistkerk van Dranouter (Heuvelland). Daar werd de rechterzijbeuk heringericht als sportruimte voor de nabijgelegen gemeentelijke basisschool. Wanneer er geen turnlessen zijn, kan de kerk nog steeds gebruikt worden voor vieringen en overige activiteiten.
HannaH Acteum
De Sint-Annakerk in Roosbeek (Boutersem) werd omgevormd tot een activiteitencentrum en museum voor lokaal religieus erfgoed. Op deze wijze blijf de voormalige kerk een ontmoetingsplaats waar de lokale gemeenschap kan samenkomen en haar religieus erfgoed kan bewonderen.
Heb je hulp of advies nodig?
Platform Toekomst Parochiekerken helpt je graag op weg. Ze kunnen enkele handige tips geven die je onmiddellijk kan gebruiken, of je persoonlijk adviseren door je concrete vragen of bekommernissen onder de loep te nemen.