Topstukken en cultuurgoederen
Met het Topstukkendecreet beschermt de Vlaamse overheid roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang.
Topstukken
Unieke cultuurgoederen die een hoge erfgoedwaarde hebben, kunnen in Vlaanderen beschermd zijn als topstuk. Deze bescherming zorgt ervoor dat zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen zeker niet verloren gaan voor de Vlaamse Gemeenschap. Topstukken vind je overal, ook in kerken, kloosters en abdijen. In de Topstukkendatabank kan je nagaan welke cultuurgoederen als Vlaams topstuk opgenomen werden in de Topstukkenlijst. Tegelijk kan je nakijken welke topstukken ook beschermd zijn door het Onroerenderfgoeddecreet. Sommige topstukken maken immers intrinsiek deel uit van een beschermd monument.
Voor de conservatie of restauratie van topstukken die opgenomen werden in de Topstukkenlijst en voor de verbetering van de bewaaromstandigheden van een topstuk kan je een subsidie aanvragen:
- Wil je een fysische ingreep doen op een topstuk dat opgenomen werd in de Topstukkenlijst? Dan kan je na toestemming van het departement Cultuur, Jeugd en Media voor het uitvoeren van de ingreep een conservatie- of restauratiesubsidie bij het departement aanvragen.
- Specifiek voor topstukken in kloosters, abdijen, gebedshuizen en religieuze organisaties voorziet het departement subsidies ter verbetering van de bewaaromstandigheden van topstukken. Kleine ingrepen en werkzaamheden in de onmiddellijke omgeving van topstukken beperken vaak de risico’s op schade, waardoor ze in een betere staat bewaard kunnen worden. Zo vermijd je dure conservatie- en restauratiekosten.
- Voor de topstukken die beschermd zijn door het Onroerenderfgoeddecreet kan je terecht bij het agentschap Onroerend Erfgoed en zijn er verschillende vormen van financiële ondersteuning.
Voor het verplaatsen van topstukken buiten de Vlaamse Gemeenschap heb je vooraf een specifieke vergunning van het departement Cultuur, Jeugd en Media nodig. Als het topstuk bovendien beschermd is door het Onroerenderfgoeddecreet heb je voor de verplaatsing ervan altijd een toelating nodig van het agentschap Onroerend Erfgoed. Neem hierover contact op met het departement Cultuur, Jeugd en Media via topstukken@vlaanderen.be of met het agentschap Onroerend Erfgoed.
Cultuurgoederen en waardevolle interieurs
Niet alle beschermde cultuurgoederen zijn ook beschermd als topstuk. Roerende goederen die zich in een beschermd monument bevinden, kunnen deel uitmaken van de bescherming van het gebouw. Binnen het Onroerenderfgoeddecreet worden zij ook cultuurgoederen genoemd. Om na te gaan of de roerende goederen in je collectie ook beschermd zijn als cultuurgoed kan je de ‘Richtlijn over cultuurgoederen’ volgen.
Voor het uitvoeren van werken aan cultuurgoederen in een beschermd monument bestaan er verschillende premiemogelijkheden.
Ook de interieurs van beschermde monumenten kunnen omwille van decoratieve elementen zoals sierlijsten, houten lambriseringen, muurschilderingen, etc. als waardevol beschouwd worden. Dit vergt een specifiek beheer.
Wie, waarvoor?
Voor topstukken kan je bij volgende organisaties terecht voor adviesverlening, ondersteunende dienstverlening of financiële tegemoetkomingen. Van tips rond conservatie, klimaatbeheersing enzoverder tot begeleiding bij subsidieaanvragen, restauratiedossiers of het indienen van een aanvraag voor opname van een cultuurgoed in de Topstukkenlijst.
PARCUM
PARCUM, het expertisecentrum voor religieuze kunst en cultuur, biedt tal van tips en instrumenten inzake veiligheid en preventie. Zo kan je je kerk beter beveiligen tegen brand, diefstal en waterschade.
Monumentenwacht
Monumentenwacht wil het onderhoud van waardevol historisch erfgoed stimuleren. Regelmatig onderhoud kan dure ingrepen uitstellen of zelfs vermijden.
FARO
FARO is het Vlaamse steunpunt voor cultureel erfgoed en biedt diverse praktijkgidsen en instrumenten aan omtrent de omgang met en het bewaren van waardevol erfgoed.
Departement Cultuur, Jeugd en Media
Het departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid is bevoegd voor het cultureel erfgoed in Vlaanderen. Het departement reguleert onder meer de erkenning van een cultuurgoed als topstuk, levert vergunningen aan voor ingrepen of verplaatsingen en kent subsidies toe bij conservatie- en restauratieopdrachten en voor ingrepen in de onmiddellijke omgeving van topstukken ter verbetering van de bewaaromstandigheden.
Agentschap Onroerend Erfgoed
Het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid is bevoegd voor het onroerend erfgoed in Vlaanderen. Sommige topstukken bevinden zich in een beschermde site. Als het topstuk integrerend deel uitmaakt en bijdraagt tot de erfgoedwaarde van het onroerend goed, dan is het topstuk bijkomstig beschermd. Bij het agentschap kan je bijgevolg terecht voor toelatingen en premies.
Meer weten?
Heb je vragen over topstukken binnen een religieus erfgoedcontext? Onze collega Ellen Descamps helpt je graag verder!
