Geelse Gezinsverpleging voorgedragen aan Unesco

Eind maart diende de Vlaamse overheid een dossier in bij Unesco om de Geelse Gezinsverpleging op te nemen op het Register van goede borgingspraktijken. De stad Geel, het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel (OPZ Geel), de gezinsverplegingsraad en de erfgoeddienst Stuifzand werkten de voorbije maanden intensief samen aan het erkenningsdossier. De wens is om het Geelse model ook buiten de landsgrenzen kenbaar te maken. Zo kan de Geelse Gezinsverpleging anderen inspireren als een warme traditie die een hele gemeenschap verenigt in de zorg voor elkaar.

De stad Geel is vooral bekend om de opvang en verzorging van psychiatrische patiënten. Dit gebeurt niet alleen in het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel, maar ook door opvang in gezinsverband. Al meer dan 700 jaar worden psychisch kwetsbare mensen opgenomen in gastgezinnen. Deze traditie ontstond in de dertiende eeuw vanuit de devotie voor de Heilige Dimpna, patrones van geesteszieken.

De Heilige Dimpna en haar biechtvader Gerebernus liggen in de Sint-Dimpnakerk in Geel begraven. Deze Ierse koningsdochter zou volgens de legende in de zevende eeuw naar Vlaanderen gevlucht zijn. Haar vader kwam haar evenwel achterna en onthoofde haar in een vlaag van waanzin. Aan haar graf deden zich verschillende genezingen voor. Dit bracht vele pelgrims op de been, vooral geesteszieken. Het opvangen en verzorgen van die pelgrims werd een Geelse specialiteit.

De toeloop werd steeds groter, waardoor een ziekenkamer gebouwd werd. Vanwege het groot aantal patiënten ontstond hiervoor al snel een wachttijd, waarop de inwoners van Geel hen tijdelijk onderdak verleenden. De gezinsverpleging was ontstaan.

De Geelse gezinsverpleging is een hedendaags, professioneel psychiatrisch zorgmodel én een voorbeeld van hoe immaterieel erfgoed al eeuwenlang een gemeenschap aanzet tot zorg voor elkaar. Het zorgmodel zelf wordt dagelijks in de praktijk gebracht door meer dan 130 gezinnen en professioneel ondersteund door het OPZ Geel. Dat gebeurt door een multidisciplinair psychiatrisch team die het model voortdurend monitoren, verbeteren en hun kennis delen met de internationale medische wereld.

Om de praktijk in leven te houden, is er een brede omkadering voorzien. De gezinsverplegingsraad denkt na over de gezinsverpleging vandaag en in de toekomst. De lokale gemeenschap wordt dan weer geactiveerd via de Dimpnadagen, het Gasthuismuseum, het bezoekerscentrum in het OPZ Geel, de Sint-Dimpna Ommegang, ...

De komende maanden buigt de Unesco-commissie zich over de dossiers die vanuit heel de wereld en diverse culturele gemeenschappen worden ingediend. In december 2023 wordt bekendgemaakt of de Geelse Gezinsverpleging en Sint-Dimpnaverering een plaats krijgt op het Register van goede borgingspraktijken.

Voor het erkenningsdossier kregen de Geelse partners hulp van de erfgoedexperts van PARCUM, Histories, Werkplaats immaterieel erfgoed en het Departement cultuur van de Vlaamse overheid.

Op 1 april gaf de stad Geel het startschot voor het Dimpnafeestjaar. Wie de Dimpnatraditie en de gezinsverpleging wil leren kennen, is de komende maanden welkom in Geel. Op 1 april openden de internationale tentoonstelling ‘Zot van Dimpna’ van The Phoebus Foundation en de expo ‘Dimpna verbeeldt’ in het Gasthuismuseum. In mei is er de Sint-Dimpna Ommegang en het spetakel Gheelamania.