Abdijparel: de abtstroon

Het museum PARCUM bevindt zich in de Abdij van Park. Je kan er naast tijdelijke tentoonstellingen ook de historische ruimtes van de abdij bezoeken. In 2011 kwam de hele abdijsite in erfpacht bij de Stad Leuven en op vraag van de paters norbertijnen werd een innovatief masterplan uitgewerkt. Sinds 2012 is een grondige restauratie van de Abdij van Park aan de gang. Als referentiepunt werd geopteerd voor de toestand van de 18de eeuw. In die periode vonden ingrijpende werken plaats en hebben ook de interieurs grondige veranderingen ondergaan. Maar toch ontdek je hier en daar elementen die ouder zijn.

De grootse restauratiecampagne geeft steeds meer, vaak eeuwenlang verborgen geheimen van het monument prijs. Pareltjes uit verschillende bouwperiodes. In deze rubriek nemen we je elke week mee langs verschillende van deze verborgen schatten.

Symbolen zijn dragers van dieperliggende of verborgen boodschappen en betekenissen. De met rode gordijnen overhuifde abtstroon in de abdijkerk vormt het sluitstuk van een rijk symbolisch en iconografisch programma, dat door de Brusselse beeldhouwer Jacques Bergé in opdracht van abt Hieronymus de Waerseghere in 1729-1730 in hout en marmer in het hoogkoor werd uitgewerkt. Wanneer de abt als voorganger tijdens een plechtige pontificale hoogmis op de troon plaatsnam, keek hij recht op het monumentale marmeren grafmonument van al zijn voorgangers en werd hij geconfronteerd met de vergankelijkheid van het menselijk leven.

De dood, voorgesteld als een geraamte dat uit een sarcofaag oprijst, wijst met de wijsvinger op de lange lijst van overleden abten van de abdij, die in een marmeren plaat zijn gegraveerd. De dood wordt geflankeerd door vrouwelijke figuren als personificaties van de christelijke deugden hoop, geloof en liefde. Bovenaan op de archivolt rust de oude Griekse God Chronos als personificatie van de Tijd, met de zandloper en de zeis als symbolen van eindigheid en onvermijdelijke dood. Hij houdt met een vinger het broze touw vast waaraan de wapenschilden van de overleden abten hangen. De vergulde trofeeën of festoenen die het grafmonument flankeren, versterken het beeld van vergankelijkheid. Het ene paneel toont een mijter, tiara, kruis- en kromstaf en andere kerkelijke waardigheidstekens als symbolen van de kerkelijke macht, samen met de zandloper, het doodshoofd, de afgemaaide korenhalmen, de wijwateremmer uit de uitvaartliturgie en de spade van de grafdelver. De keizerskroon en andere kronen, standaarden, vlaggen en wapens op het tweede paneel staan symbool voor de vergankelijkheid van de wereldlijke macht, gesymboliseerd door het doodshoofd en de uurwerkplaat.

Vanuit zijn functie als priester en geestelijk herder genoot de abt, gezeten op de abtstroon, evenwel een tijdloze, eeuwigdurende status. De beelden van twee Bijbelse aartspriesters flankeren hem. Hogepriester Melchisedek, tevens koning van Salem, houdt in de handen de broden en de kan wijn die hij volgens het boek Genesis aan Abraham aanbood, als voorafbeelding van de eucharistie. Aan de andere zijde zwaait Aäron, de broer van Mozes en de eerste hogepriester van de Israëlieten, het wierookvat als symbool van de goddelijke eredienst en de liturgie. De borstplaat met de twaalf edelstenen of ephod staat symbool voor de twaalf stammen van Israël. Eucharistie en liturgie worden verder gesymboliseerd in de trofeeën die de troon flankeren.

Boven de troon triomfeert de Kerk als tijdloze instelling. Zij wordt voorgesteld als een vrouwelijke figuur, gekleed in een koorkap en met de pauselijke tiara op het hoofd. Haar rechterhand steunt op een boek als verwijzing naar de Bijbel en de christelijke leerstellingen. In de linkerhand houdt ze de monstrans, symbool van de eucharistie, triomfantelijk in de hoogte. Het eeuwige situeert zich niet toevallig aan de zuidzijde van het koor, de kant van de steeds weerkerende en weldoende zon, symbool van Christus, terwijl dood en vergankelijkheid een plaats aan de noordzijde hebben, de plaats van kou en eeuwige duisternis.