De Zwarte Panter

Het Sint-Julianusgasthuis werd op 5 april 1305 opgericht door weduwe Ida van der List. Zij bracht haar bezit onder in een stichting ten behoeve van minder gegoede reizigers en pelgrims die Antwerpen bezochten. Het gasthuis kreeg de naam van de patroonheilige van de reizigers, de heilige Julianus.

Bij de verbouwing van het gasthuis in 1501 kwam de huidige kapel tot stand, waarvan de toren - omwille van zijn bouwvalligheid - in 1785 werd afgebroken.

In de 16de eeuw kwam de instelling onder het bestuur van de Aalmoezeniers van de Camer van den Huysarmen, een voorganger van het OCMW. Van 1702 tot 1798 werd het Sint-Julianusgasthuis bestuurd door het broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Loreto. In deze periode kende het gasthuis een grote bloei, die gepaard ging met talrijke verbouwingen.

De kapel en het gasthuis werden in 1798 door het Franse bewind gesloten. Datzelfde jaar nog werd de kapel verkocht, terwijl het gasthuis werd verhuurd en ingericht als dansgelegenheid.

Het Sint-Julianusgasthuis werd in 1800 geopend als asiel onder het Bestuur der Burgerlijke Godshuizen. Verbouwingen, waartoe onder andere de uitbreiding van de oude slaapzaal behoorde, vonden plaats in de periode 1832-1839 en in 1903. Pas in 1925 kon de Commissie voor Openbare Onderstand de kapel opnieuw aankopen, waarna architect Louis De Vooght omstreeks 1930 instandhoudingswerken uitvoerde. De oude hoofdingang, de kapel en de aanpalende woning in de Hoogstraat werden tussen 1956 en 1958 ingrijpend gerestaureerd door de Commissie. Van 1956 tot 1987 deed het Sint-Julianusgasthuis dienst als rusthuis voor bejaarde vrouwen.

Sinds 1970 vindt de gerenommeerde kunstgalerij De Zwarte Panter onderdak in de kapel.

In 1996-1997 onderging het oude gebouwencomplex nog een zachte restauratie.

Na de restauratie van 1958 vertrouwde het OCMW het beheer van het complex toe aan de Stichting Sint-Julianusgasthuis, die zich engageert om de sociale doelstellingen van het vroegere gasthuis te behouden. De stichting wil de traditie van de jaarlijkse Pelgrimstafel als Antwerps Erfgoed levendig houden en dekt daarom elk jaar opnieuw de tafel op witte donderdag. Volgens de traditie staan er steeds twaalf visgerechten op tafel, geschonken door Antwerpse restaurants, vishandels en het PIVA (Provinciaal Instituut Voedingsbedrijven Antwerpen). De maaltijd wordt aangevuld met een kaasschotel, exotisch fruit, chocolade, pralines, koffie, Antwerpse streekgerechten, wijn en bier - allemaal geschonken door Antwerpse bedrijven. De tafel wordt gedekt voor twaalf bejaarde genodigden; de bestuurders en hun partners organiseren de bediening. Centraal op de tafel staat een plaasteren beeld dat een episode voorstelt uit het passieverhaal en dat met boter wordt ingesmeerd. Tijdens de middeleeuwen werd aan boter een zuiverende werking toegeschreven.

De groeiende belangstelling voor pelgrimstochten in de laatste decennia inspireerde de stichting om de oude functie van het gasthuis nieuw leven in de blazen. Op de eerste verdieping van het pand gelegen aan de Sint-Jansvliet werd een kamer met de nodige sanitaire voorzieningen heringericht om maximaal vier pelgrims onderdak te geven voor één nacht. Op 30 maart 2012 werd de kamer ingehuldigd en sedertdien hebben een honderdtal pelgrims overnacht in het gasthuis. Het beheer van de pelgrimsherberg gebeurt door het Vlaams Compostelagenootschap.