Marie bellando mitjans 1 Zqu M1n8 G2 M unsplash

Dialoog, daar draait het om

18 september 2020

Misschien zeggen ‘dialoogrondleidingen’ je nog weinig, maar dan komt daar bij deze verandering in. Tijdens die rondleidingen gaan vaste PARCUM-gidsen de dialoog aan met het publiek én een dialooggids. Een dialooggids is iemand met een andere culturele en/of levensbeschouwelijke achtergrond die een aantal kunstwerken duidt vanuit zijn of haar beleving. Wij praten met moslima’s Ithar Shabeeb en Juan Ali, twee pittige en welbespraakte dames. We peilen naar hun visie op religie en op onze multiculturele samenleving, vragen hoe ze hun werk in het museum beleven en luisteren met gespitste oren naar hun intrigerende verhaal.

Communicerende vaten

Ithar (53) heeft drie kinderen. In 2005 reisden zij en haar oudste kinderen haar man achterna, die om politieke redenen uit Irak moest vluchten. Zeven jaar waren ze van elkaar gescheiden, tot de dag dat het gezin in België kon worden herenigd. Ithar is sjiitische. De islam is voor haar een verhaal van universele waarden, met respect voor tradities als de hoofddoek. Veeleer dan in de moskee beleeft ze haar religie thuis. Ithar komt in ons gesprek over als bedachtzaam en wijs, maar bovenal treft ze mij als warm en beminnelijk.

Het verbaast me dan ook niets dat ze ‘tante’ wordt genoemd door de dertigjarige Juan, een soennitische jonge vrouw die op haar achtste uit Koerdistan is gevlucht, samen met haar mama en zus. 10.000 kilometer hebben ze afgelegd, te voet, om in 2000 in België te arriveren. Hun weg leidde langs Iran, Turkije, Bulgarije, Macedonië, Servië, Italië, Griekenland en Frankrijk. Juan nam toen al geen blad voor de mond, wat haar meer dan eens stokslagen opleverde. Mensensmokkelaars lachen er niet mee. Het was een harde ervaring voor een kind van acht, die Juan mee heeft gevormd en gemaakt tot wie ze vandaag is: een vrouw die van wanten weet. Toch kan ze dat verleden hard relativeren. ‘Ik was een kind, in zekere zin was het allemaal zelfs een beetje spannend. Voor mijn moeder moet het heel anders zijn geweest. Zij moest twee jonge kinderen in veiligheid zien te brengen. In leven zien te houden.’

Juan spreekt vol vuur en humor over wat haar bezighoudt en neemt daarbij geen blad voor de mond. Ze draagt haar hoofddoek met trots en vindt het belangrijk haar geloof te uiten in rituelen en tradities. Ondanks haar drukke agenda met drie jonge kinderen, maakt ze er een zaak van om op vrijdag naar de moskee te gaan.

Ons gesprek – dat in coronatijden noodgedwongen plaatsheeft via videochat – wordt er een van communicerende vaten, waarbij beide dames elkaar nu eens bijvallen, dan weer aanvullen of respectvol tegenspreken. Dialoog pur sang, helemaal in de geest van hun engagement voor ons museum.

(Lees verder onder de foto)

Cedric Verhelst
Cedric Verhelst

Als ik bij PARCUM binnenkom, voel ik me echt mens.

Ithar Shabeeb
Dialooggids

Een kwestie van respect

Het beeld dat het westen heeft van soennieten en sjiieten is dat ze niet meteen vrienden zijn. Wat is jullie ervaring daarmee?

Juan: Ik zie dat als een kunstmatig conflict, dat niets met religie te maken heeft. Voor de dood van Saddam Hoessein woonden beide groepen probleemloos samen. Er wordt gepolariseerd om politieke redenen. De islam leert ons respect te hebben voor iedereen, ongeacht zijn of haar overtuiging.

Ithar: Daar kan ik me bij aansluiten. In Irak woonde ik vlak bij een christelijke gemeenschap en ook dat verliep in vrede. Met Pasen kregen alle buren heerlijke paaskoeken, ongeacht geloof of afkomst. Dat kleine gebaar is tegelijk heel groot en sterk, het staat voor samenkomen en zorgen voor elkaar. Respect voor de ander, zijn keuzes en zijn overtuiging is de basis van een goede samenleving, en van onze religie.

Iedereen op zoek

Geef je je geloof bewust door aan je kinderen? En hoe pak je dat aan in een multireligieuze, multiculturele wereld als de onze?

Ithar: Ik heb mijn kinderen mijn religie en rituelen aangereikt, en hen vervolgens de vrijheid gelaten ermee te doen wat ze willen. Mijn oudste zoon heeft niets met de islam, mijn dochter is moslima, maar draagt geen hoofddoek. De jongste is nog een tiener. Hij leest samen met mij de Koran, maar ik kan niet voorspellen waarheen zijn pad zal leiden.

Juan: Mijn aanpak naar de kinderen toe is minder vrijblijvend. Mijn dochter van 8 kent al verzen uit de Koran en daar ben ik best trots op. Ik voed hen heel bewust op met de islam, ik ben er trots op moslima te zijn en wil dat ook overdragen.

Met welke ogen kijken jullie naar de westerse wereld, waarin godsdienst plaats heeft moeten ruimen voor wetenschap en mensen op uiteenlopende manieren op zoek zijn naar houvast?

Juan: We zijn allemaal op zoek en wetenschap biedt niet op alles een antwoord. Ik ben blij dat ik betekenis en invulling vind in mijn religie en dat ik die ook kan doorgeven aan mijn kinderen. Maar geloof is iets individueels, je kunt het niet opdringen en iedereen zoekt op zijn manier naar antwoorden.

Ithar: Ik was ontzettend verbaasd toen ik hier aankwam en merkte dat zo veel mensen niet in God geloven. Maar dat is elk voor zich, ieder heeft zijn ding en dat is goed zo.

Wat vinden jullie van het dialoog-principe van PARCUM?

Ithar: Het concept is prachtig. PARCUM en Museum M zijn de enige plekken waar ik me, als ik binnenga, echt mens voel. Dat vat het voor mij samen.

Juan: Ik ben het helemaal eens met Ithar. Als ik er binnenkom als vrouw met een hoofddoek, word ik niet scheef bekeken. Ik voel me er evenveel waard als iemand anders. Dat mensen er vragen kunnen stellen, dat open communicatie mogelijk is, dat is goud waard. Dialoog, daar draait het om.

(Lees verder onder de foto)

Luca Beel
Luca Beel

Geen rozengeur en maneschijn

Krijgen jullie of jullie kinderen met racisme te maken?

Juan: Hoelang we hier ook wonen, we blijven vreemdelingen en buitenstaanders. Onlangs nog in de supermarkt. Ik vroeg of er opnieuw bloem zou binnenkomen. ‘Maar jullie zijn het die alle bloem meepakken, met dertig pakken tegelijk’, kreeg ik te horen. Ik heb de man gevraagd wie hij precies bedoelde met ‘jullie’. Ben ik ‘jullie’, omdat ik met mijn kinderen een taart wil bakken? Zelfs in zo’n alledaagse situatie wordt er een wij-zij-onderscheid gecreëerd, waarbij ‘wij’ sowieso superieur is aan ‘zij’, wie ze met die zij ook mogen bedoelen. ‘Zij’ die met alle bloem gaan lopen (lacht).

Ik ben zelfs op een bepaald moment gestopt met mijn kinderen met de bus naar de crèche te brengen. Mensen zetten opzettelijk hun voeten op de zetels, als het moest zelfs met hun rugzak ernaast, om te verhinderen dat ik daar met mijn dochtertje ging zitten. Of ze beledigden me hardop, alsof ik het niet kon horen.

Ithar: Het achtervolgt ons voortdurend, zowel verbaal als non-verbaal. Sinds de aanslagen van 2015 is het alleen maar toegenomen. Tegenwoordig lijkt het zelfs meer regel dan uitzondering. Op de bus, in de supermarkt … soms voelt het alsof de maatschappij zo lelijk is geworden. Natuurlijk mag ik niet veralgemenen. Bij PARCUM, bijvoorbeeld, gaat het er anders aan toe. En ik heb autochtone vrienden, die niet zo in elkaar zitten.

Ik leer mijn kinderen dat ze de moeite waard zijn, wat ze ook mogen horen van anderen.

Juan Ali
Dialooggids

Hoe geef je dat een plaats? Word je daar niet hard en bitter door?

Juan: In het begin probeerde ik het te negeren, maar na een tijd begon ik in discussie te gaan. Dat vrat bakken energie en meestal haalde het niets uit: echte racisten breng je niet zomaar op andere gedachten. Dus ben ik gestopt met de bus te nemen, en ga ik met de fiets. Ik vloek soms wel als ik de berg op moet (lacht).

Uiteindelijk is onwetendheid het achterliggende mechanisme. Daarom ook dat ik het aanmoedig als mensen vragen stellen. Wil je weten waarom ik een hoofddoek draag? Vráág me ernaar.

Ithar: Ik heb vaak gevloekt. Vroeger was ik zeker bitter. Over het prachtige land dat ik moest achterlaten om hier te worden uitgespuwd. Maar op den duur moet je wel loslaten, mijn gezondheid begon eronder te lijden. Dus heb ik de knop leren omdraaien. Ik besef dat ik de wereld niet kan veranderen. Dat is een negatieve gedachte, maar ze brengt wel rust. Tegenwoordig glimlach ik dus eens en wandel ik verder. Maar het blijft vermoeiend.

Juan: Ik ben nogal een hevige, ik heb het moeilijk om dingen te laten passeren. Ongeacht kleur of godsdienst, trouwens. Een paar jaar geleden zag ik hoe een blanke man van zijn fiets werd geduwd door enkele jongeren. Voor die man heb ik het ook opgenomen. We zijn allemaal mensen.

Krijg je dan nog aan je kinderen wijsgemaakt dat de wereld mooi is en dat mensen goed zijn?

Ithar: Ik probeer mijn kinderen te leren relativeren. De realiteit is wat ze is en we moeten er zo goed mogelijk mee om gaan. Anders word je zoals die negatieve mensen, word je een hater en een deel van het probleem. Dat betekent niet dat het altijd makkelijk is, soms word ik nog razend kwaad. Maar uiteindelijk moet je toch weer naar buiten, naar die supermarkt. Dus moet je het een plaats geven en verder gaan.

Juan: Ik maak mijn kinderen sterk. Leer hen dat ze de moeite waard zijn, wat ze ook mogen horen van anderen.

Ithar: Als iedereen zijn kinderen zo zou opvoeden, met respect en liefde voor zichzelf en anderen, dan zou er eigenlijk geen probleem zijn (lacht).

Bestel ons tweede magazine

Een interessant artikel, toch? Vanaf 4 mei rolt het tweede magazine van de drukpers. Experten aan het woord, kleine en grote schatten uitgelicht, een blik achter de schermen, ... Bestel je exemplaar vandaag!

PARCUM-magazine-twee

Andere interessante blogartikels