Zorgen voor mensen als hoogste erfgoed
Het voormalige Capucijnenklooster in Maaseik: een erfgoedplek die verbindt
Mensen maken het erfgoed
“Mensen maken erfgoed”, zo luidt het vaak, en terecht. Erfgoed ontstaat niet vanzelf. Het is het resultaat van menselijk handelen, van zorg en betrokkenheid, van de keuze om iets van waarde te erkennen en door te geven. Ook vandaag geven mensen erfgoed betekenis door het te bewaren, te gebruiken, te duiden en te delen met nieuwe generaties. Musea en erfgoedorganisaties vertalen en ondersteunen deze maatschappelijke en culturele opdracht op een professionele en duurzame wijze. Ook steeds meer organisaties uit diverse maatschappelijke sectoren erkennen die verbindende kracht van erfgoed, in het bijzonder in de zorg- en welzijnssector (zie: https://toon.vlaanderen/page/home)
Covida, de Limburgse zorgorganisatie die sinds 2021 werkt aan de restauratie en herbestemming van het voormalige Capucijnenklooster in Maaseik, is een mooi voorbeeld van hoe een zorgorganisatie het haar doorgegeven erfgoed verzorgt, omarmt, integreert en weer doorgeeft aan nieuwe generaties. Deze erfgoedsite, waarvan de geschiedenis teruggaat tot 1632, kende een opeenvolging van religieuze gemeenschappen, voor wie de zorg voor de (mede)mens centraal stonden: van de Capucijnen, die er naar het voorbeeld van de heilige Franciscus leefden en instonden voor de zielen- en armenzorg, tot de Zusters van Liefde van Onze-Lieve-Vrouw van Barmhartigheid, die er vanaf 1840 onderwijs en zorg boden voor dove, blinde en later verstandelijk beperkte kinderen. Een zorgopdracht die vandaag wordt verder gezet door de zorgorganisatie COVIDA, die er mensen met een verstandelijke beperking begeleidt en huisvest.
Van bij de eerste schetsen van het masterplan voor de renovatie van de site in 1997, vormt zorg als ‘genius loci’ het uitgangspunt voor de restauratie en de inrichting van de site. De zorg en opvang van mensen met een verstandelijke beperking blijft centraal staan. Tegelijk wil men deze unieke zorg- én erfgoedplek, dat lange tijd verscholen lag achter nieuwere zorgvleugels, als een verborgen parel ontsluiten voor de stad Maaseik en voor het brede publiek.
Naast een technische werkgroep, die de restauratiewerkzaamheden opvolgde, werd ook een inhoudelijke werkgroep opgericht, die nadacht over de valorisatie van de erfgoedsite en van de nog aanwezige erfgoedcollecties. Tot deze inhoudelijke werkgroep behoren medewerkers, oud-medewerkers en bestuurders van de zorgorganisatie zelf, van de stedelijke musea van Maaseik, van PARCUM en niet in het minst één van de zusters van de nog inwonende zustergemeenschap, die sinds 1840 aanwezig is op de site. Zuster Marie-Jeanne is niet alleen het levend geheugen van het ‘Klein Kloosterke’, zij spande zich met veel ijver in om de materiële getuigenissen (foto’s, archiefstukken, religieuze objecten, didactische objecten uit het doven- en blindenonderwijs) maar ook de immateriële erfgoedaspecten van de erfgoedsite (onderwijsmethodieken, het leven en werken op de zorgsite) met zorg te bewaren en door te geven.
Van onderuit, vanuit de op site woonachtige en werkzame leefgroepen, wordt nagedacht om deze waardevolle historische en religieuze erfgoedsite met het rijke aanwezige erfgoed op een inclusieve manier te valoriseren en te laten samengaan met de warme zorg en opvang van mensen met een verstandelijke beperking als primaire functie. Eén van de krachtpunten van de site ligt, zoals vele religieuze sites, in zijn beslotenheid. Het is een rust- en stilteplek voor de bewoners en tegelijk een plek om jezelf te ontmoeten of te verbinden met anderen. De site staat ook open voor externe activiteiten, zoals opleidingen, lezingen, tentoonstellingen, concerten of creatieve workshops, die aansluiten bij het rustige karakter van de site en passen in de zorgvisie van Covida. Covida sluit aan bij de gastvrije traditie om onderdak te bieden aan pelgrims, die vanuit het noorden onderweg zijn naar Compostela.
Het vernieuwde klooster, dat eerder deze maand feestelijk werd geopend, vormt nu een warme en inclusieve plek waar wonen, werken, ontmoeten en herinneren samenkomen. De site herbergt niet alleen leefgroepen voor mensen met een verstandelijke beperking, maar ook een microbrouwerij met gelagzaal, een koffie- en soepbar (De Kade), en een sfeerwinkel met artisanale producten uit de ateliers van Covida. De kloosterkerk blijft een plaats van bezinning en muziek, met concerten, tentoonstellingen en lezingen.
Met een permanente tentoonstelling over het rijke zorgverleden krijgt het erfgoed een zichtbare plaats in het dagelijkse leven. Zo blijft de oorspronkelijke geest van de plek behouden: een oase van rust en verbondenheid, waar zorg voor mensen het hoogste erfgoed blijft.
Voor meer info contacteer de site- en eventcoördinator van het Capucijnenklooster : kathleen.vanoppen@covida.be
Andere interessante blogartikels
Terugblik op studiedag Heilige Huisjes
Op 16 oktober vond onze studiedag Heilige Huisjes plaats. Het werd een inspirerende namiddag vol inzichten en praktische tips: hoe gedraag je je in een orthodoxe kerk, een synagoge, een katholieke kerk of een moskee? En waar moet je allemaal rekening mee houden?
Religieus erfgoed op de kaart tijdens Open Monumentendag
Collega Judith was op Open Monumentendag te vinden in de nevenbestemde Onze-Lieve-Vrouwekerk te Kortrijk. Daar stelde ze een staalkaart aan voorbeelden van her- en nevenbestemmingen voor en liet ze de bezoekers en geïnteresseerden interactief nadenken over de gerealiseerde praktijkvoorbeelden.
PARCUM op bezoek bij de Sikh gemeenschap in Gravesend
In het kader van het project Sikhisme en ‘memory making’, opgezet door KADOC-KU Leuven in samenwerking met PARCUM, reisde collega Freya De Cauwer naar het Verenigd Koninkrijk. Bestemming van de tocht was Gravesend, een stadje aan de oevers van de Theems, op zo’n veertig kilometer van Londen. Daar bevindt zich één van de grootste gurdwara’s buiten India.