In beeld geboren

In musea, kerken en kloosters kom je vandaag ogen tekort voor alle schilderijen en sculpturen van Christus en heilige mannen of vrouwen. Je ziet Christus vaak afgebeeld als een witte man met lang, bruin haar, bruine ogen en een baard. Waar komt dat beeld vandaan? En is die rijke beeldcultuur wel van alle tijden?

Het gebruik van het beeld is alomtegenwoordig in de westerse – katholieke – cultuur. Maar toch heeft het beeld ook binnen het christendom tot hevige discussies geleid tussen voor- en tegenstanders. ‘In beeld geboren’ neemt je mee naar het prille begin van het christelijke beeld. Van de eerste abstracte symbolen over de Byzantijnse beeldenstrijd tot de honderden portretten van Christus uit de 16de eeuw en later.

De tentoonstelling plaatst de christelijke beeldcultuur in dialoog met het beeld – of juist de afwezigheid ervan – in het jodendom en de islam. 'In beeld geboren' laat een ander licht schijnen op het actuele beelddebat.

Beeldenstrijd

Beeld en religie. Ze hebben al eeuwenlang een complexe relatie die vaak het onderwerp is van discussie of zelfs controverse. Eén blik op de actualiteit en je ziet meteen hoe groot de impact van een beeld kan zijn. Denk maar aan het ontslag van een docente kunstgeschiedenis na het tonen van een middeleeuws portret van de profeet Mohammed. Of heel recent nog het verbod op de poster van zangeres Demi Lovato die liggend op een kruis poseert. Telkens weet het afbeelden van het goddelijke een gevoelige snaar te raken.

Ook in het vroege christendom was het afbeelden van Christus voorwerp van controverse. In de 8ste en 9de eeuw leidden discussies rond dit prangende vraagstuk tot de uitbraak van een hevige beeldenstrijd in het Byzantijnse rijk. Twee partijen stonden lijnrecht tegenover elkaar. De iconodulen – beeldenvereerders – aan de ene kant. De iconoclasten – beeldenvernietigers – aan de andere. De strijd die zich daar afspeelde zal de verdere geschiedenis van het christelijke beeld én de rijkdom ervan bepalen. Tot op de dag van vandaag.

Het portret van Jezus

Maar als Christus afgebeeld mag worden, hoe dan? Tijdens de middeleeuwen proberen verschillende legenden dat beeld in te vullen. De Vera Icon, de Abgar legende, de brief van Lentulus of de lijkwade van Turijn leggen dat basis voor het beeld van Jezus zoals we het vandaag kennen. Eindeloos gekopieerd hebben deze legendes en beelden de katholieke beeldcultuur beïnvloed. Met een rijke verspreiding tot gevolg.